SÖYLEV; dinleyicilere belli bir fikri, bir duyguyu aşılamak için söylenen uzunca sözlere denir Nutuk aynı anlamdadır Söylevin insanlar üzerinde etkisi büyüktür Sönmüş heyecanları diriltir; yenilmiş orduları zafere ulaştırır; kaybedilmiş dâvaları kazandırır; halk topluluklarına ülküler aşılar, görüşleri aydınlatır Söylev; heyecanlandırarak bir fikri aşılamaktır.
Söylev; herkesin anlayabileceği, herkesin heyecan duyabileceği bir yalınlık, açıklık taşımalıdır, Hatip; sözlerine önce kendi inanmalı, fikirleri önce kendini heyecanlandırmalıdır Ancak samimiyetle inandığımız fikirlere başkalarını inandırabilir, önce bizi heyecana getiren duyguları başkalarına duyurabilir, onları heyecana sürükleyebiliriz.
Söylevlerin konuları, çoğunlukla; toplumsal fikirler, toplumsal ve ulusal dâvalardır Törenlerde, ulusal günlerde, yıldönümlerinde, mitinglerde toplanan geniş halk kitlelerine heyecan vermek, genel fikirleri anlatmak gayesiyle hitap etmek yahut Meclis kürsüsünden siyasal ve ulusal dâvaları savunmak da söylevin niteliklerindendirNutuk; işlediği konulara göre, milli, siyasi, dini, hukuki, askeri, iktisadi ve akademik nutuk olarak ayırabiliriz.
Hitabet
Bir gerçeğe inanan bir kimsenin kamuyu bu gerçeğe inandırmak için özünün bütünü ile yaptığı telkin süresi hitabet; bir fikri, bir dâvayı karşısındakilere dil ustalığiyle açıklama hitabet sanatı; kalabalık önünde bu sözleri söyleyen kimseye hatip; bir insan topluluğuna bir fikir vermek, bir ülküyü aşılamak amacıyla söylenen sözlere nutuk veya söylev adı verilir.
Hitabet; ancak, söz ve fikir hürriyetinin, cumhuriyet ve demokrasinin hür ikliminde gelişip boy atabilir Büyük hatipler, söz ve fikir özrgürlüğünün bulunduğu zaman ve yerlerde yetişir; bu türün en güzel eserleri özgür, kültürlü toplumlarda görülür Merak uyandırarak, insanları ilgilendiren bir olayı anlatarak, bir tasvirle, dinleyicilere bir soru sorarak, kuvvetli bi özdeyişle, söze girmek hitabet sanatında büyük önem taşır.
Hatipte Bulunması Gereken Özellikler
Hatip, hatip olmak isteyen kimse; iyi düşünen, çok okuyan, çok tecrübeli, gözlemi kuvvetli, içerisinde bulunduğu toplumu çok iyi bilen, bilgili, ileri görüşlü, söz söyleme kurallarını gerektiği gibi uygulayan bir kimse olmalıdır.
Hatip, konuşurken, fikirlerini günlük normal konuşmalarında olduğu gibi, ifade etmeli; dinleyicileriyle karşılıklı konuşuyormuş etkisini uyandırmalı; vücut hareketleriyle etkili bir «muhabere hissi» yaratmalıdır.
Topluluk karşısında konuşurken; ilk göz önünde bulundurmamız gereken özellikler şunlardır: Sakin ve rahat durunuz; temiz ve düzgün görününüz; sıkıcı hareketlerden sakınınız; mütevazi olunuz.
Karakter sağlamlığı, ruh yüksekliği hatip için en gerekli özelliktir Hatip, çevresine karşı dikkatli, uyanık bulunmalıdır Kitlenin tanıdığı, sevdiği denediği, inanıp seçtiği bir hatibin etkisi büyüktür.
Hatip; gür sesli, özgür yaradılışlı, sevimli canlı olmalıdır Derin hislilik, canlı hayat, sağlam yapılı bulunmak, inanç ve fikirlerde içtenlik, pürüzsüzlük, gür bir anlatım gücü hatibin en belirli niteliklerinin başında gelir Hatibin dört büyük amacı vardır: 1 Bir şeyi açıklıkla anlatmak; 2 Dinleyiciler üzerinde bir iz bırakmak, onları ikna etmek; 3 Dinleyicileri harekete geçirmek; 4 Dinleyicileri eğlendirmek.
Söylev Hazırlama – Söylev Nasıl Hazırlanır
İyi bir söylev hazırlamanın genel yolu: okumak, gözlemde bulunmak, düşünmek, incelemek, sohbet etmek ve yazmaktır Bir söylev hazırlamak için; konu seçmek, materyal toplamak, destek olarak kullanılacak fikirleri bulmak, plan hazırlamak, yüksek sesle prova etmek şarttır.
Söylevde konu seçmenin önemi büyüktür Vaktinden önce seçilen, üzerinde çalışılmaya başlanan bir konu, geç seçilen çok iyi bir konudan daha iyi sayılır Konuyu seçtikten sonra şöyle hareket edilmelidir:
a Fikir ve bilgi, kullanılacak hale gelmeden önce iyice pişirilmeli;
b Materyal üzerinde bilinçle düşünmeli;
c Hatip gerekli olandan fazla bilgi toplamalıdır.
Söylevde en önemli, en can alıcı nokta, sonsöz sayılır En son söylenen sözler, dinleyicilerin kulaklarında çınlayan, en çok hatırlanacak olan kelimelerdir İyi bir söylev zayıf bir bitişle kuvvetini kaybeder Söylevin sonuna yaklaştığınızı anlayan dinleyicilerde canlanmış bir ilgi başgösterir İşte o zaman söylev, kuvvetli ve heyecanlı sözlerle son bulmalıdır Bir şiirle, bir hikâye, bir fıkra ile veya söylevi özetleyerek bitirmek iyidir İyi bir söylevin ilk niteliği, açıklık ve bütünlüktür Önemli fikirler, dinleyicilere belli etmeden tekrarlanmalı, bunlar kuvvetli örneklerle, kişisel ve toplumsal olaylarla desteklenmelidir Söylevin arasına dinleyicinin dikkatini uyanık tutacak sözler ustalıkla yerleştirilmelidir Söylevin gayesini daima bir tek cümle içinde göstermeğe çalışınız Dinleyicilerin derhal ilgisini çekecek cümlelerle söze başlayınız Girişler kısa kesilmeli, hemen konuya girilmelidir.
Nutuk Nasıl Planlanır
Söze başlamak güç olduğu kadar önemlidir de Söze başlarken dinleyicilerin dimağı rahattır, dinleyicilerin etkilenmesi kolaydır Bu bakımdan, söylevin başlangıcı iyi düşünülmüş, etkileyici olmalıdır Victor Murdock: «Söze iyi başlayın, iyi bitirin, arasını neyle doldurursanız doldu.